Búp bê (tiếng Nhật gọi là Ningyo – 人形) là một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của đất nước Nhật Bản. Búp bê truyền thống của Nhật Bản không chỉ là đồ lưu niệm, mà chúng còn được xem là món quà tặng ý nghĩa, được trưng bày trong nhà và sử dụng trong các lễ hội. Ở Nhật Bản có nhiều loại búp bê truyền thống khác nhau và mỗi loại búp bê đều mang những ý nghĩa khác nhau. Trong bài viết lần này, nhanluctoancau.com xin được liệt kê 10 loại búp bê truyền thống phổ biến nhất của Nhật Bản để bạn đọc nắm được nhé.
Nội dung bài viết
1. Búp bê Hina
Búp bê Hina là loại búp bê trang trí có từ thời Heian (794 – 1185). Đó cũng là lí do mà búp bê Hina thường mặc trên mình những bộ trang phục lấy cảm hứng từ thời Heian. Búp bê Hina thường được sử dụng trong dịp lễ Hinamatsuri – Lễ hội búp bê của các bé gái Nhật Bản diễn ra vào ngày 3/3 hàng năm. Trong dịp lễ này, các gia đình thường trưng bày búp bê Hina trên các bệ xếp tầng được phủ vải đỏ.
2. Búp bê Daruma
Búp bê Daruma xuất hiện vào khoảng thế kỉ thứ 18 ở Nhật Bản. Daruma là một hình ảnh trừu tượng đại diện cho người sáng lập Phật giáo Thiền tông: Bồ Đề Đạt Ma. Búp bê Daruma có dáng người tròn trịa và mập mạp, mang ý nghĩa may mắn nên thường được mua vào dịp Tết. Một sự thật thú vị về búp bê Daruma chính là Daruma mới mua về thường không có tròng mắt đen. Bạn sẽ tô tròng đen mắt trái sau khi thành tâm cầu nguyện một điều gì đó và đặt chúng tại nơi trang trọng, sau khi lời cầu nguyện trở thành hiện thực, bạn sẽ tô tròng đen bên phải còn lại.
3. Búp bê Gosho
Có lịch sử khoảng 400 năm, búp bê Gosho là những bức tượng nhỏ màu trắng, có dáng vẻ mũm mĩm với những cái đầu to tròn được khắc từ gỗ cây hông (Paulownia). Trong thời kỳ Edo, chúng thường được Hoàng gia tặng cho các sứ giả, do đó chúng được gọi là búp bê Hoàng cung (御所 – Gosho). Ngoài ra, búp bê Gosho còn đại diện cho trẻ sơ sinh và có ý nghĩa mang lại may mắn cho trẻ nhỏ. Một số búp bê Gosho không có trang phục, tuy nhiên cũng có một số con mặc quần áo sáng màu, sặc sỡ và mang nhiều phụ kiện khác nhau.
4. Búp bê Kokeshi
Một loại búp bê khác có nguồn gốc từ thời Edo chính là búp bê Kokeshi. Hình dáng Kokeshi tuy đơn giản nhưng rất đẹp với họa tiết bắt mắt, và chúng không có tay hoặc chân. Đặc biệt, đỏ, đen và xanh là những màu sơn thường được sử dụng để trang trí búp bê. Vật liệu chính để tạo ra búp bê Kokeshi là gỗ, và để chế tác thành công một con búp bê Kokeshi đòi hỏi rất nhiều kĩ năng cùng sự tỉ mỉ của người thợ. Búp bê Kokeshi ngày nay là món đồ lưu niệm phổ biến của Nhật Bản.
5. Búp bê Karakuri
Búp bê Karakuri là một trong những loại búp bê thú vị nhất của Nhật Bản vì chúng được tự chuyển động. Bắt đầu xuất hiện vào khoảng thể kỉ thứ 17, búp bê Karakuri được mệnh danh là những robot đầu tiên của Nhật Bản. Các bộ phận như lò xo và bánh răng được sắp xếp gọn gàng bên trong để những con búp bê này có thể chuyển động. Búp bê Karakuri có thể thực hiện nhiều động tác khác nhau, chẳng hạn như phục vụ trà hoặc khiêu vũ.
6. Búp bê Gogatsu
Không chỉ có ngày lễ của các bé gái mà Nhật Bản còn kỷ niệm ngày của các bé trai! Đây là một ngày lễ rơi vào ngày 5 tháng 5 hàng năm. Để ăn mừng trong dịp lễ này, các gia đình Nhật Bản có con trai sẽ trưng bày búp bê Gogatsu (tiếng Nhật nghĩa là “búp bê của tháng 5”). Mặc dù gọi là búp bê nhưng món đồ trang trí thường được sử dụng trong ngày này là chiếc mũ giáp, áo giáp và cung tên, tượng trưng cho hình ảnh chiến binh. Búp bê Gogatsu được cho là sẽ mang lại may mắn và cuộc sống khỏe mạnh cho các bé trai.
7. Búp bê Okiagari Koboshi
Một loại búp bê truyền thống khác của Nhật Bản được thiết kế làm đồ chơi cho trẻ em là búp bê Okiagari Koboshi. Những con búp bê này còn được gọi là búp bê roly-poly, và chúng có thể trở lại tư thế thẳng đứng khi bị xô ngã. Bên cạnh đó, búp bê Okiagari Koboshi là một biểu tượng may mắn của sự kiên cường trong những lúc nghịch cảnh. Hình tượng búp bê này cũng giống như lật đật ở Việt Nam.
8. Búp bê Bunraku
Loại búp bê này có nguồn gốc từ Osaka từ những năm 1680, dùng trong sân khấu kịch nghệ hiện đại. Búp bê được đẽo gọt tinh vi, cẩn thận từ gỗ và sơn bằng tay và vì thiết kế cực kì công phu, phức tạp, tay chân và đầu búp bê phải do nghệ nhân giàu kinh nghiệm đảm nhận. Chính vì thế, rối Bunraku sẽ có một màn biến hóa, chuyển đổi từ mặt người sang mặt quỉ chỉ trong một vở kịch vô cùng ngạc nhiên. Những người điều khiển rối sẽ chịu trách nhiệm khâu thiết kế, tạo thân rối và trang phục – một sự kết hợp hài hòa giúp những con rối thêm sức sống hơn.
9. Búp bê Hakata
Đây là loại búp bê có già thành mắc nhất và tinh xảo nhất tại nhật Bản.
Biểu tượng của “thành phố rơi vào quên lãng” (thành phố Fukuoka ngày nay được sát nhập từ thành phố Fukuoka và Hakata vào năm 1889), búp bê Hakata là nhân vật chính trong lễ hội “Hakata Gion Yamasaka” vào tháng 7 hàng năm.
Loại búp bê làm từ sứ không tráng men này còn gọi là ningyo, ra đời từ khoảng thế kỷ 17 khi các daimyo (chúa đất) hỗ trợ cho những thợ thủ công địa phương. Việc đầu tiên là phải khắc nên hình dáng của nhân vật từ đất, sử dụng dao và bay. Phần bên trong được làm rỗng để con búp bê nhẹ hơn. Phần khắc thô này sẽ được phơi 10 ngày sau đó nung khoảng 8 tiếng ở nhiệt độ 900 độ C. Cuối cùng, những màu sắc làm từ nguyên liệu thực vật được sử dụng để tô lên bức tượng.
10. Búp bê Teru teru bozu
Cuối cùng là búp bê Teru teru bouzu. Loại búp bê này rất dễ làm và thường được làm bằng khăn giấy hay vải bông.
Teru teru bouzu thì không con nào giống con nào bởi vì mỗi con có một cách trang trí khác nhau nhưng chúng đều có một công dụng là như một lá bùa để cầu nguyện cho một ngày có thời tiết như ý muốn. Teru teru bouzu được trẻ em treo thành hàng ở hiên nhà hay cửa sổ.Và thường trước những buổi cắm trại, búp bê cầu mưa luôn được treo để cầu cho một buổi cắm trại nắng ấm. Khi có ai đó treo ngược đầu búp bê hướng xuống đất có nghĩa là cầu rằng trời sẽ mưa. Teru teru bouzu gắn với một lịch sử rất đen tối mà hẳn rất ít người biết đến. Đó là câu truyện về một nhà sư hứa với nông dân là sẽ ngừng mưa và mang đến thời tiết đẹp trong một thời gian dài bởi vì cơn mưa đang phá hoại mùa màng. Nhưng khi nắng không đến và mùa màng thất bát ông đã bị hành hình.
Như vậy, mình đã liệt kê xong 10 loại búp bê truyền thống và phổ biến nhất tại Nhật Bản. Người Nhật thường tặng những loại búp bê này cho người thân, đối tác làm ăn để thể hiện sự tôn trọng cũng như mong muốn những đều may mắn sẽ đến với họ.
Nguồn: Sưu tầm
⇒ Đọc thêm bài viết: